Ζούμε σε μια εποχή όπου τα ηλεκτρονικά παιχνίδια κατακλύζουν την καθημερινή ζωή των παιδιών (Rideout, Foehr, & Roberts, 2010). Σύμφωνα με έρευνες, περίπου 9 στα 10 παιδιά και έφηβοι ασχολούνται καθημερινά με ηλεκτρονικά παιχνίδια και ηλεκτρονικά μέσα (Gentile, 2009, Gentile & Walsh, 2002). Ο μέσος όρος ασχολίας των παιδιών με ηλεκτρονικά παιχνίδια ημερισίως είναι περίπου δύο ώρες (Rideout, Foehr, & Roberts, 2010). Με αυτά τα δεδομένα, κι έχοντας υπόψιν το καθημερινό σχολικό και εξωσχολικό πρόγραμμα ενός μέσου παιδιού, εύκολα καταλαβαίνει κανείς πως δύσκολα «χαρίζεται» χρόνος για ανάγνωση λογοτεχνικού βιβλίου. Στο κείμενο που ακολουθεί, σκοπός δεν είναι η τοποθέτηση σχετικά με τις επιδράσεις των ηλεκτρονικών παιχνιδιών στην ανάπτυξη και τον χρόνο των παιδιών, αλλά στο πως γίνεται με βάση τα δεδομένα να «χωρέσει» η ανάγνωση λογοτεχνίας στη ζωή των παιδιών και στο πως θα τα βοηθήσει.
Υπάρχουν πάρα πολλές έρευνες που αναλύουν κατά πόσο η συμπεριφορά των γονέων επηρεάζει τη συμπεριφορά και την ανάπτυξη των παιδιών. Τα υλικά αγαθά σε μια οικογένεια παρέχονται, σχεδόν εξολοκλήρου, από τους γονείς. Συνεπώς, όπως και τα ηλεκτρονικά παιχνίδια έτσι και η λογοτεχνία (εάν υποθέσουμε πως η λογοτεχνία είναι υλικό) είναι κάτι που ο γονιός θα προσφέρει στο παιδί. Ωστόσο, η ικανότητα του παιδιού να εμπλέκεται με το διάβασμα είναι άρρητα συνδεδεμένη με το περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνει. Εάν στο περιβάλλον αυτό η ανάγνωση λογοτεχνίας είναι μια καθημερινή συνήθεια, τότε το παιδί εντάσσεται, φυσιολογικά, στη συνήθεια αυτή (O’ Connor & Scott, 2007). Φυσικά, αυτό προϋποθέτει τις καλές και σταθερές σχέσεις μιας οικογένειας.
Τα οφέλη της λογοτεχνικής ανάγνωσης από ένα παιδί είναι πολλά και σημαντικά. Στο βαθμό της επικοινωνίας, η λογοτεχνία αναπτύσσει την κριτική σκέψη και την ικανότητα του ατόμου να αναλύει, να παρουσιάζει και να υποστηρίζει τα επιχειρήματά του. Ελευθερώνει τη φαντασία, τη δημιουργικότητα, την έκφραση και διαμορφώνει τον χαρακτήρα.
Η λογοτεχνία παρέχει ένα συγκεκριμένο μοντέλο της γλώσσας και σε αυτούς που την ακούν και σε αυτούς που τη διαβάζουν. Με τη λογοτεχνία το παιδί μαθαίνει νέες λέξεις εμπλουτίζοντας έτσι το λεξιλόγιό του, μαθαίνει σωστή σύνταξη της γλώσσας καθώς και πως αυτή λειτουργεί προφορικά και γραπτά. Συνεπώς, αποκτά ένα τυπολόγιο εκφράσεων, λέξεων και δομής λόγου καθώς και τη λειτουργία του, που θα μπορέσει να το χρησιμοποιήσει προφορικά και γραπτά. Έτσι, αναπτύσσεται και η γραπτή του ικανότητα (Collie & Slater, 1990).
Η ανάγνωση λογοτεχνικών κειμένων αναπτύσσει στο παιδί την ενσυναίσθηση, την ανοχή και αποδοχή της διαφορετικότητας, καθώς και την συναισθηματική του νοημοσύνη. Με αυτόν τον τρόπο το παιδί μαθαίνει να καταλαβαίνει και τα συναισθήματα των άλλων αλλά και τα δικά του (Kramsch, 2010).
Επιπλέον, η λογοτεχνία βοηθά στην προσωπική εξέλιξη. Το παιδί, είτε ως αναγνώστης είτε ως ακροατής, συνδέεται συναισθηματικά με την ιστορία και τους ήρωές της, με τις καταστάσεις στις οποίες εμπλέκονται. Αυτό έχει θετική επίδραση στο παιδί καθώς δεν το ωριμάζει μόνο αλλά το βοηθά και στη διαδικασία μάθησης (Viorela, 2014).
Η συχνή ανάγνωση λογοτεχνικών κειμένων, βοηθά το παιδί να μπορεί να αντιμετωπίσει τα προβλήματά του, μέσω μιας διαδικασίας που ονομάζεται βιβλιοθεραπεία. Παρέχει ευχαρίστηση στον αναγνώστη ή τον ακροατή, που μπορεί να οδηγήσει στην προσωρινή απόδραση από την καθημερινότητα και τα προβλήματά της, γεμίζοντας το χρόνο του με στιγμές χαλάρωσης και απόλαυσης (Rosenblatt, 1995).
Τέλος, ένα λογοτεχνικό κείμενο είναι πηγή ενημέρωσης, πηγή πληροφοριών και εμπειριών. Το παιδί χτίζει εμπειρίες μέσω των ιστοριών που διαβάζει, επεκτείνει τους ορίζοντες του μέσα από διαφορετικές καταστάσεις που εμπλέκεται. Ταξιδεύει σε νέα μέρη, γνωρίζει νέους ανθρώπους και τις ιστορίες τους. Μαθαίνει για το παρελθόν αλλά και για το παρόν. Γνωρίζει λεπτομέρειες για άλλους πολιτισμούς αλλά και για το δικό του (Viorela, 2014).
Όλα τα παραπάνω είναι λίγα από τα οφέλη της λογοτεχνίας όχι μόνο στα παιδιά αλλά στον άνθρωπο γενικότερα. Δεν είναι όμως μια διαδικασία στην οποία ένα παιδί μπορεί να εμπλακεί μόνο του, κάποιος θα πρέπει να του το δείξει, να του το μάθει. Ένα παιδί που δε διαβάζει λογοτεχνία, είναι συχνά ένα παιδί που ούτε οι γονείς του διαβάζουν λογοτεχνία. Κοιτώντας λοιπόν τα οφέλη, ένας γονιός μπορεί να εισάγει εύκολα στην καθημερινότητα τη δική του και του παιδιού του την ανάγνωση λογοτεχνικών κειμένων. Μαζί με το παιδί μπορούν να συζητήσουν σχετικά με το εξώφυλλο αλλά και τις εικόνες που περιέχει το βιβλίο και να φανταστούν μαζί την έκβαση της ιστορίας. Μπορούν μαζί να διαβάζουν ένα κομμάτι του βιβλίου για λίγα μόνο λεπτά. Υπάρχουν ακόμα και ηχογραφημένα μυθιστορήματα που μπορεί όλη η οικογένεια να ακούσει αργά το απόγευμα για χαλάρωση και μετά να το συζητήσουν όλοι μαζί. Αυτές είναι κάποιες ιδέες που μπορούν να αλλάξουν την καθημερινότητα της οικογένειας προσφέροντας μόνο θετικά στη σχέση της οικογένειας και στην ανάπτυξη του κάθε μέλους της.
Μαριαλένα Μπουρογιάννη
Ειδική Παιδαγωγός MSc
Collie, J., & Slater, S. (1990). Literature in the Language Classroom: A Resource Book of Ideas and Activities. In How Do Children Learn Best. Amkara: Children Reseach Center Publications.
Gentile, D. (2009). Pathological video game use among youth 8 to 18: A national study. Psychological Science(20), pp. 594-602.
Gentile, D., & Walsh, D. (2002). A normative study of family media habits. Journal of Applied Developmental Psychology(23), pp. 157-178.
Kramsch, C. (2010). Context and Culture in Language Teaching. Oxford University Press.
O’ Connor, T. G., & Scott, S. (2007). Parenting and the different ways it can affect children’s lives: research evidence. York: Joseph Rowntree Foundation.
Rideout, V., Foehr, U., & Roberts, D. (2010). Generation M2: Media in the lives of 8- to 18-year olds. Retrieved from http://www.kff.org/entmedia/entmedia012010nr.cfm
Rosenblatt, L. (1995). Literature as Exploration. New York: Noble and Noble.
Viorela, R. (2014). The importance of literature in primary school pupils' development and personal growth. ScienceDirect, pp. 454-459.